Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι από τις σοβαρότερες μορφές καρκίνου.

Είναι η τέταρτη συχνότερη αιτία θανάτων, λόγω καρκίνου παρά το γεγονός ότι ο καρκίνος στο πάγκρεας αποτελεί μόνο 2% του συνόλου των καρκίνων που εκδηλώνονται κάθε χρόνο. Ωστόσο ο αριθμός των νέων περιστατικών παρουσιάζει αύξηση και προβλέπεται ότι μπορεί να διπλασιαστεί κατά τα επόμενα 40 χρόνια.

Το πάγκρεας είναι όργανο που βρίσκεται πίσω από το στομάχι και μπροστά από τη σπονδυλική στήλη. Παράγει ένζυμα που είναι απαραίτητα στην πέψη και ορμόνες που ρυθμίζουν τη γλυκόζη αίματος.

Ο καρκίνος του παγκρέατος, που στο 90% των περιπτώσεων είναι αδενοναρκίνωμα,  μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε τμήμα του παγκρέατος. Η σοβαρότητα εξαρτάται από τη θέση και την έκτασή του εντός του οργάνου, όπως επίσης από την εξάπλωσή του με μεταστάσεις, αλλού στο σώμα του ασθενούς.

Η ανίχνευση και διάγνωση της νόσου παρουσιάζουν δυσκολίες διότι:

1. Στα αρχικά στάδια δεν υπάρχουν αξιοσημείωτα σημεία ή συμπτώματα
 
2. Τα συμπτώματα του καρκίνου του παγκρέατος όταν υπάρχουν, είναι παρόμοια με αυτά πολλών άλλων ασθενειών
 
3. Η ανατομική θέση του παγκρέατος, βαθιά στην κοιλιά, πίσω από το στομάχι, το λεπτό έντερο, το συκώτι, τη σπλήνα, τη χοληδόχο κύστη, δεν ευκολύνει τη διάγνωση
 
4. Οι εξετάσεις που χρειάζονται για τη διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος δεν είναι εύκολες.

Για τους λόγους αυτούς, η διάγνωση καρκίνου του παγκρέατος σπάνια γίνεται στα αρχικά στάδια. Επίσης η νόσος έχει την τάση να κάνει μεταστάσεις νωρίς στην εξέλιξη της.

Δυστυχώς πολλές φορές όταν γίνει η διάγνωση, ανακαλύπτεται ότι η νόσος έχει διηθήσει λεμφαδένες, αιμοφόρα αγγεία και άλλους ιστούς ή όργανα.

Ο καρκίνος στο πάγκρεας συνήθως δεν μπορεί να αφαιρεθεί. Όμως η ολική χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου παγκρέατος, είναι η μόνη ελπίδα ίασης.

Ο καρκίνος παγκρέατος θεωρείται ως "σιωπηλή νόσος", διότι αρχικά δεν προκαλεί συμπτώματα.

Με την αύξηση του όγκου τα σημεία και συμπτώματα εμφανίζονται:

1. Πόνος στο πάνω μέρος της κοιλιάς και της πλάτης: Ο πόνος δημιουργείται λόγω του ότι ο όγκος πιέζει τα γειτονικά όργανα και νεύρα. Ο πόνος μπορεί να είναι συνεχής ή περιοδικός. Χειροτερεύει μετά από το φαγητό ή όταν ο ασθενής ξαπλώνει. Ο πόνος είναι το συχνότερο σύμπτωμα του καρκίνου του παγκρέατος
 
2. Ίκτερος με κίτρινη χροιά του δέρματος, των ματιών, τα ούρα χρώματος σκούρου καφέ και τα κόπρανα άχρωμα: Εάν ο όγκος επεκταθεί σε σημείο που να αποφράσσει τα χοληφόρα αγγεία, διακόπτεται η ελεύθερη ροή της χολής προς τον πεπτικό σωλήνα. Συσσωρεύεται η χολερυθρίνη στο σώμα με αποτέλεσμα να κιτρινίζουν το δέρμα και το άσπρο των ματιών. Σε προχωρημένα στάδια ο ίκτερος συνοδεύεται και από έντονη φαγούρα
 
3. Αδυναμία: Τα καρκινικά κύτταρα καταναλώνουν τα θρεπτικά στοιχεία με αποτέλεσμα ο οργανισμός να στερείται βασικών στοιχείων και ενέργειας γεγονός που οδηγεί σε αδυναμία και απώλεια βάρους  
 
4.  Ανορεξία, απώλεια βάρους και καχεξία: Η απώλεια βάρους προέρχεται όχι μόνο από την ανορεξία, αλλά και από το γεγονός ότι το πάγκρεας δεν παράγει κανονικά τα ένζυμα, που συμβάλλουν στην πέψη. Έτσι ο ασθενής δεν μπορεί να απορροφήσει διατροφικά στοιχεία που χρειάζεται, παρουσιάζει υποσιτισμό, χάνει βάρος και παρουσιάζει καχεξία.
 
5. Αναγούλες και εμετοί: Ο όγκος μπορεί να προκαλεί συμπίεση του πεπτικού σωλήνα στο επίπεδο του δωδεκαδάκτυλου και του λεπτού εντέρου. Μπορούν έτσι να προκαλούνται αναγούλες, εμετοί, πρήξιμο και πόνοι στην κοιλιά.
 
6. Κατάθλιψη: Η κατάθλιψη μπορεί κάποτε να είναι το πρώτο σύμπτωμα της νόσου. Βέβαια οι περισσότερες περιπτώσεις κατάθλιψης οφείλονται σε άλλους λόγους 

Πρέπει να τονίσουμε ότι τα πιο πάνω σημεία και συμπτώματα μπορεί να προκληθούν και από άλλους λόγους.

Εάν κάποιος παρουσιάζει κάποιο από αυτά, δεν σημαίνει ότι πάσχει από καρκίνο παγκρέατος. Η παρουσία τέτοιων σημείων ή συμπτωμάτων επιβάλλει εξέταση από γιατρό.

Κανένας δεν γνωρίζει σήμερα τι ακριβώς προκαλεί τον καρκίνο παγκρέατος.

Υπάρχουν μερικοί παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο.

Οι εν λόγω παράγοντες περιλαμβάνουν:

1. Την αύξηση της ηλικίας (ο καρκίνος αυτός είναι συχνότερος σε άτομα άνω των 60 ετών)

2. Το άρρεν φύλο (η νόσος είναι συχνότερη στους άνδρες)

3. Το κάπνισμα

4. Τον διαβήτη

5. Την χρόνια παγκρεατίτιδα

6. Το οικογενειακό ιστορικό.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι που έχουν τέτοιους παράγοντες, θα παρουσιάσουν τη νόσο. Επίσης άνθρωποι που δεν έχουν παράγοντες κινδύνου, μπορούν να προσβληθούν από τον καρκίνο αυτό.

Η πρόληψη του καρκίνου του παγκρέατος βασίζεται κυρίως στην αποφυγή των παραγόντων που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο προσβολής από τη νόσο και με τον τρόπο ζωής.

Για τους λόγους αυτούς συστήνονται τα ακόλουθα μέτρα πρόληψης με στόχο τη μείωση του κινδύνου προσβολής από καρκίνο του παγκρέατος:

1. Η διατήρηση κανονικού βάρους σώματος και η υγιεινή διατροφή.

2. Αποφυγή καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ.

3. Τακτική σωματική άσκηση (π.χ. τουλάχιστο 30 λεπτά ημερησίως ζωηρό περπάτημα, 5 μέρες την εβδομάδα, με συμβουλή του γιατρού, ή ακόμη 60 λεπτά ημερησίως ζωηρό περπάτημα, 7 μέρες την εβδομάδα εάν ο γιατρός το επιτρέπει).

4. Πρόληψη και καλή διαχείριση του ζαχαρώδη διαβήτη, όπως επίσης και της χρόνιας παγκρεατίτιδας, εάν υπάρχουν.

5. Αποφυγή έκθεσης με προφυλάξεις στην επαγγελματική απασχόληση με χημικές ουσίες, φυτοφάρμακα, βαφές και μέταλλα όπως κάδμιο, νικέλιο).

6. Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου, τότε να συζητείται το θέμα με τον γιατρό εξατομικευμένα για κάθε περίπτωση.

Άτομα που πιστεύουν ότι για κάποιο λόγο έχουν αυξημένο κίνδυνο να προσβληθούν από καρκίνο παγκρέατος, θα πρέπει να συζητούν το θέμα με το γιατρό τους ο οποίος θα τους υποδείξει τον τρόπο μείωσης του κινδύνου και έγκαιρης ανίχνευσης της νόσου.

 

Συγγραφέας άρθρου:
Καθηγητής Λοΐζος Γ. Λοΐζου,
Πρόεδρος Ιδρύματος ΕΛΠΙΔΑ για παιδιά με καρκίνο και λευχαιμία,
Κλινικός Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας,
Παιδίατρος, Παιδογκολόγος-Παιδοαιματολόγος,
τ. Διευθυντής Παιδογκολογικής-Παιδοαιματολογικής Κλινικής
Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, Λευκωσία.