Όταν λέμε ψέματα,
δραστηριοποιούνται περισσότερες λειτουργικές μονάδες στον εγκέφαλο από
όσες δραστηριοποιούνται όταν λέμε την αλήθεια.
Το ψέμα είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που υποχρεώνει τον εγκέφαλο
να καταβάλλει περισσότερες προσπάθειες από όσες καταβάλλονται όταν
λέγεται η αλήθεια.
Στο μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου, όταν κάποιος λέει ψέματα,
ενεργοποιούνται 14 λειτουργικές μονάδες. Στην περίπτωση που λέει την
αλήθεια δραστηριοποιούνται μόνο 7.
Ο εγκέφαλος για να παραπλανήσει δίνοντας ψεύτικες πληροφορίες,
ενεργοποιεί στο μετωπιαίο λοβό μονάδες που καταστέλλουν άλλες που είναι
υπεύθυνες για τη μετάδοση ορθών πληροφοριών. Έτσι το ψέμα απαιτεί
περισσότερη λειτουργική δραστηριότητα από ότι η αλήθεια.
Οι πολύ ενδιαφέρουσες αυτές πληροφορίες προέκυψαν από μια πρωτότυπη
έρευνα ακτινολόγων πανεπιστημιακού νοσοκομείου στη Φιλαδέλφεια των
Ηνωμένων Πολιτειών. Οι γιατροί προσπάθησαν να καταλάβουν καλύτερα τι
συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν κάποιος λέει ψέματα με τη βοήθεια της
λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI).
Λειτουργική μαγνητική τομογραφία
Η λειτουργική μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου είναι μια εξέταση
που απεικονίζει τον εγκέφαλο όταν το εξεταζόμενο άτομο εκτελεί διάφορες
νοητικές ή σωματικές πράξεις. Επιτρέπει να δουν οι επιστήμονες ποιες
περιοχές του εγκεφάλου δραστηριοποιούνται σε μια σειρά πνευματικών
λειτουργιών από τη μνήμη μέχρι την εκτέλεση μαθηματικών πράξεων όπως
επίσης και σε διάφορες συναισθηματικές καταστάσεις.
Πρόκειται για νέα μέθοδο που βρίσκεται υπό διερεύνηση και η οποία
μέχρι σήμερα μας έχει προσφέρει πληθώρα νέων πληροφοριών για τον τρόπο
ενεργοποίησης των λειτουργικών μονάδων του εγκεφάλου κάτω από διάφορες
συνθήκες.
Η ανίχνευση των ψευτών με τον πολυγράφο
Η ανίχνευση αυτών που λένε ψέματα με τον πολυγράφο, είναι η πλέον
διαδεδομένη μέθοδος που επικράτησε μέχρι σήμερα. Η μέθοδος αυτή
βασίζεται στο γεγονός ότι όταν οι άνθρωποι λένε ψέματα, προκαλούνται
συναισθήματα που συνοδεύουν το ψέμα.
Τα συναισθήματα που δημιουργούνται από το ψέμα, προκαλούν αλλαγές του
ρυθμού της καρδίας, της αναπνοής, της εφίδρωσης, ελαφριές αλλαγές της
έκφρασης του προσώπου και αλλαγές στη θέση του σώματος τους. Ο
πολυγράφος εκμεταλλεύεται τις αδυναμίες αυτές των ανθρώπων όταν λένε
ψέματα και τις καταγράφει.
Όμως η μέθοδος του πολυγράφου δεν είναι τέλεια. Δίνει λάθος
αποτελέσματα όταν οι άνθρωποι μπορούν να ελέγχουν τον εαυτό τους μη
επιτρέποντας στον πολυγράφο να ανιχνεύσει το ψέμα. Παράλληλα άνθρωποι
αγχώδεις ή θυμωμένοι μπορεί να λένε την αλήθεια και ο πολυγράφος να
ανιχνεύει ψέμα λόγω των φυσιολογικών τους αντιδράσεων.
Σύγκριση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας και πολυγράφου
Στην προκαταρκτική και πρωτότυπη έρευνα τους, οι Αμερικανοί
ακτινολόγοι, συμπεριέλαβαν 11 εθελοντές οι οποίοι αρχικά έλαβαν μέρος σε
μια κατάσταση εικονικής ανταλλαγής πυροβολισμών σε ένα ειδικό χώρο.
Στη συνέχεια δόθηκαν οδηγίες στους 5 εθελοντές να πουν όλη την
αλήθεια σε ερωτήσεις σχετικά με το τι συνέβηκε. Από τους υπόλοιπους 6
ζητήθηκε να πουν ψέματα.
Κατά τη διάρκεια των εικονικών ανακρίσεων ο κάθε εθελοντής, όταν
απαντούσε εξεταζόταν με 2 διαφορετικούς τρόπους. Ο ένας τρόπος ήταν η
λειτουργική μαγνητική τομογραφία και ο άλλος ήταν ο κλασικός πολυγράφος.
Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα:
- Όταν οι εθελοντές έλεγαν ψέματα ή προσπαθούσαν να
εξαπατήσουν, η λειτουργική μαγνητική τομογραφία έδειχνε σταθερά
ότι δραστηριοποιούνταν 14 περιοχές του μετωπιαίου λοβού του
εγκεφάλου τους. Όταν έλεγαν την αλήθεια δραστηριοποιούνταν μόνο
7 περιοχές.
Πολλές από τις λειτουργικές μονάδες που ενεργοποιούνταν στον
εγκέφαλο έχουν σχέση με τον προγραμματισμό, το συναίσθημα και
την αναστολή.
Αυτό δείχνει ότι το ψέμα χρειάζεται ενεργό καταστολή της
αλήθειας γεγονός που απαιτεί περισσότερη προσπάθεια από τον
εγκέφαλο
- Το τεστ με τον πολυγράφο έδειξε λιγότερο καλά αποτελέσματα.
Η ορθότητα του τεστ κάθε φορά που οι εθελοντές έλεγαν ψέματα
ήταν 92%. Η ορθότητα του πολυγράφου όταν οι εθελοντές έλεγαν την
αλήθεια, ήταν μόνο 70%
|
Φαίνεται λοιπόν ότι η λειτουργική μαγνητική τομογραφία μπορεί να
ανιχνεύει καλύτερα αυτούς που λένε ψέματα ή προσπαθούν να εξαπατούν.
Αποκαλύπτει τις μονάδες που ενεργοποιούνται στον εγκέφαλο δείχνοντας
έτσι το τι κάνει πραγματικά ο άνθρωπος.
Βέβαια πρέπει να τονίσουμε ότι πρόκειται για τις πρώτες εργασίες για
τη διερεύνηση του ζητήματος. Χρειάζονται περισσότερες έρευνες με
μεγαλύτερους αριθμούς εθελοντών για να διαφανεί καλύτερα η αξία της νέας
μεθόδου και τα ενδεχόμενα πλεονεκτήματα της σε σχέση με τον πολυγράφο.
Παράλληλα είναι αναγκαίο να λυθούν τεχνικά προβλήματα για την
εφαρμογή της μεθόδου με το μαγνητικό τομογράφο σε πρακτικό επίπεδο, για
την ευκολία διεκπεραίωσης του τεστ, την απόκτηση γνώσεων για τις
πληροφορίες που προσφέρονται.
Η σημασία της μεθόδου αυτής θα είναι πολύ μεγάλη για τη διαλεύκανση
εγκλημάτων, για την πρόληψη της τρομοκρατίας, για δικαστικές
διαδικασίες και σε άλλους τομείς.
Δεδομένου ότι ο πολυγράφος δεν κατάφερε να λύσει το πρόβλημα της
αποκάλυψης των ψευτών και απατεώνων, υπάρχει ανάγκη ενός αξιόπιστου
εργαλείου που μπορεί με ασφάλεια και ακρίβεια να αποκαλύπτει την
αλήθεια.